Maandelijks archief: februari 2007

Hebben dieren recht op seks?

Geplaatst op door

“The greatness of a nation and its moral progress can be measured by the way its animals are treated.”
Mahatma Gandhi

Onlangs wisten dieractivisten de voorpagina’s van het wereldnieuws te halen met de petitie ‘Seks voor Dieren’. Hierin viel te lezen dat het dieronvriendelijk is om dieren seksueel genot te onthouden. Vooral de praktijk van de kunstmatige inseminatie, zoals in sommige branches van de veehouderij gebruikelijk en zelfs noodzakelijk, kreeg de volle laag.
Boris van Oirschot van de Afdeling Amsterdam stelde zich ten doel 40.000 handtekeningen te verzamelen zodat het recht op seks voor dieren een serieus discussie onderwerp kon worden in het parlement. Van Oirschot: ‘jaarlijks komen in ons land 1.3 miljoen stuks rundvee, 10 miljoen varkens en miljoenen kippen als maagd aan hun eind omdat alles en iedereen kunstmatig wordt geïnsemineerd’. En dat hebben ze met hun harde werken niet verdiend.

Je kon er natuurlijk op wachten. Geheel in de lijn van onze soms doorslaande bekommernis daar waar het welzijn van dieren betreft moest ooit het recht op seks aan bod komen.
Al enkele jaren geleden werd de scheiding van moederdier en jong vóór de speenleeftijd een serieus discussiepunt. De scheiding – afhankelijk van de soort – mag inderdaad worden beschouwd als een traumatisch gebeuren voor zowel moederdier als jong. In dierentuinland geldt het hebben van nakomelingen als een belangrijke gedragsverrijkende maatregel.
Logisch dat eindelijk het ontberen van een normaal seksleven aan bod komt.

Pas sinds zo’n 125 jaar praten we weer serieus over dierenwelzijn, resulterend in de Gezondheids en Welzijnswet voor Dieren (24 september 1992). Artikel 36 uit deze wet, tevens van toepassing op dieren die niet worden gehouden, stelt duidelijk dat het verboden is de gezondheid of het welzijn van een dier te benadelen, en dat een ieder is verplicht hulpbehoevende dieren de nodige zorg te verlenen. Of de zorg voor een adequaat seksleven daar onderdeel van hoort uit te maken houdt de gemoederen dus danig bezig.
Maar laten we vooral eens kijken hoe het nu zit met de behoeften in het dierenrijk.

Eerst even onze soort. Deelname van de individuele mens aan het voortplantingsproces is, zoals bij veel dieren het geval is, niet het alleenrecht van de leider. Weliswaar lijken mensenleiders vaker aan veelwijverij te doen dan Jan Modaal, maar dat kan te maken hebben met inkomen en machtspositie. Zoals Henry Kissinger al stelde; ‘macht is het beste afrodisiacum’.
Maar in principe doen we ons monogaam voor. Van onze soort komen dan ook vrijwel alle individuen aan de beurt en dat is leuk voor de betrokkenen.
Bij de mens komt zelfs niet alleen seks voor zonder voortplanting door geboortebeperkende methoden, maar ook voortplanting zonder seks door behandeling van gestoorde vruchtbaarheid met moderne voortplantingstechnieken. Dat laatste geldt inmiddels ook voor veel diersoorten.

Maar eerst nog even een enkele regel gewijd aan dierenwelzijn. Er bestaat nog veel controverse over een sluitende definitie. Door wetenschappers veelal als verouderd beschouwd zijn ‘de 5 vrijheden’ ooit geformuleerd door het Brambell Comité (1967). De opsomming is echter bepaald praktisch in de ogen van de (kritische) consument: een dier moet vrij zijn van honger, dorst en ondervoeding, het moet vrij zijn van fysiek en fysiologisch ongerief, van pijn, verwonding en ziektes, het moet het normale gedrag kunnen uitvoeren (b.v. kunnen ontsnappen aan agressie van soortgenoten en voedselschaarste) en ten slotte moet een dier worden gevrijwaard van angst en chronische stress (waaronder extreme koude of hitte, én honger zeker moeten worden genoemd). Inspelend op de laatste 2 vrijheden: natuurlijk – zeker via onze onvermijdelijk antropomorfe benadering – behoort ook het bedrijven c.q. ondergaan van seks bij normaal gedrag.
Maar ook mag niet worden vergeten dat de voortplanting en alles wat daaraan vooraf gaat vaak gepaard gaat met geweld, angst en chronische stress – óók in het dierenrijk.
Laten we het er maar even op houden dat het Brambell Comité deze problematiek en onze bijbehorende tobberij en medeleven niet konden voorzien.

Op zich is deze formulering van dierenwelzijn een bijzonder praktische benadering van publiek en problematiek. Want wat moeten de burger, de politicus en het behoeftig hunkerend dier met al die nieuwe en vaak erg wollige definities. Bovenal is belangrijk, dat het dier zijn of haar specifieke soort eigen gedrag kan vertonen, d.w.z. dat het kan leven in harmonie met de omgeving; een omgeving die dus zo is ingericht, dat het dier zich met de het ten dienste staande fysiologische en anatomische mogelijkheden kan aanpassen aan die omgeving. Het soort specifieke gedrag van het dier moet hierbij tot zijn recht kunnen komen.

We moeten ons echter wel realiseren dat er geen normaal voedsel zoekgedrag bij het dier ontstaat zonder honger en geen alles overheersende zoektocht naar een geschikte partner zonder de ernstige hormonale aandrang, stress en rangordegevechten in de voortplantingsperiode. Maar dat vinden we natuurlijk.
Wat echter ook natuurlijk is, en dat zien de geestelijke vaders en moeders van ‘Dieren hebben recht op Seks’ over het hoofd, dat in de natuur ook maar een deel van de dieren aan bod komt. En dat geldt zeker voor de mannelijke individuen van de stamvormen van onze (landbouw)huisdieren. In de praktijk komen doorgaans wèl alle vrouwelijke dieren aan de beurt maar voor de mannetjes is het afzien. Rangordegevechten om territoria, voedselbronnen en vrouwelijke soortgenoten maken dat bij de meeste soorten maar enkele individuen seksueel aan hun trekken komen. De meeste wacht een dor celibatair bestaan in vrijgezellen kuddes, als afgewezen of verstoten individu of hormonaal op non actief gestelde medewerker.
Soms wordt de herenliefde bedreven.

Een extreem voorbeeld van ‘seksuele ontbering’ zien we bij de naakte molrat: iedere molratkolonie (40 tot 300 dieren) bijvoorbeeld wordt geregeerd door één koningin. Zij alleen brengt de nakomelingen voort. Ze wordt daarbij verzorgd door enkele niet-werkende echtgenoten, die dikker en trager zijn dan de échte werkers. Deze laatste graven de gangen, houden deze schoon en verzame­len voor alle leden van de gemeenschap voedsel als plantenwortels en knollen, soms insectenlarven en wormen. De sterkere onder hen verdedigen de kolonie tegen binnenval­len­de slangen, kleine roofdieren of soortgenoten. De koningin is in staat de seksuele rijping van de andere wijfjes te onderdrukken
Iets dichter bij huis: bij in groepen jagende hondachtigen als wolven en Afrikaanse wilde honden is het nauwelijks anders: slechts de hoogst in rang opgeklommen reu en teef produceren nakomelingen. De rest wordt hormonaal op non-actief gesteld en helpt bij het grootbrengen, beschermen en voeden van de jongen.
Uit het voorgaande zal duidelijk zijn geworden dat in de wilde situatie voor groot aantal individuele dieren seks een onvervulde droom blijft.
Veel ongebonden individuen, vooral in hun jonge jaren, bespringen dan maar seksegenoten. Soms met oprechte homoseksuele gevoelens, maar vaker geldt: ‘honger maakt rauwe bonen zoet’.

Maar ook voor die dieren die seksueel wél op natuurlijke wijze aan hun trekken komen moet het in de ogen van de opstellers van de petitie afzien zijn. Vergeten wordt vaak dat alleen bij mens en dwergchimpansee, beide seksen 365 dagen per jaar bereid zijn tot paren. Een unicum in het dierenrijk. Een ordentelijke diersoort beperkt dit soort risicovolle, én energie, aandacht en tijd slurpende bezigheden tot die momenten binnen de voortplantingscyclus dat het werkelijk zoden aan de dijk zet. Dus alleen seks rond de eisprong.
En dan te bedenken dat de meeste diersoorten niet eens het gehele jaar vruchtbaar zijn maar slechts in een beperkte periode binnen het kalenderjaar een of meer voortplantingscycli doormaken. En als vrouwelijke dieren ouder worden en hun cyclus ligt plat gebeurt er helemaal niets opwindends meer. Bij onze soort kan ‘het’ tot op hoge leeftijd doorgaan.
Ten slotte, bij sommige diersoorten zijn draagtijd en speenperiode dermate lang dat bij voorbeeld in het geval van de olifantkoe er eens in de 5 tot 6 jaar wordt gepaard.
Dan komen in de ogen van de opstellers van de petitie de stamvormen van onze (landbouw)huisdieren als wilde runderen, paarden, schapen, varkens en honden er nog genadig van af. Zij hoeven slechts een tot twee jaar te hunkeren naar de daad.
Vele hunkeren überhaupt niet, zij zijn aan het eind van hun bestaan nog niet geslachtsrijp.

Gelukkig heeft Mahatma Gandhi het allemaal niet meer hoeven meemaken.

De vrouwenborst, meer dan ornament alleen.

Geplaatst op door

De melkproductie bij mens en dier wordt gestimuleerd door het hersen(hypofyse)hormoon prolactine, dat bij melkgift tevens als remmer van de voortplantingscyclus optreedt. Gebleken is in de westerse wereld, dat het geven van borstvoeding lang niet zo’n goede anti-conceptionele werking heeft als bij veel volkeren elders. Als reden werd wel gegeven dat in het laatste geval de kinderen continu – jaar in, jaar uit – doorsabbelen en dat bij ons ten gevolge van de knellende greep van consultatiebureaus, borstvoeding om de paar uur plaatsvindt. Maar vermoedelijk is er meer aan de hand. Vrouwen uit ontwikkelingslanden hebben namelijk na jaren continu borstvoeding normale prolactinegehaltes, terwijl de melkgift gewoon doorgaat en de voortplantingscyclus toch volstrekt stil ligt.

Maar soms was de vrouwenborst voor de clerus meer dan ornament alleen.
Rond 1900 pieken de geboortecijfers in Brabant en Limburg voor het eerst boven het landelijk gemiddelde uit, een en ander natuurlijk ten gevolge van de indringende bemoeienis van mijnheer pastoor. De armoede neemt mede daar door hand over hand toe, gelijk opgaand met de kindersterfte. Waarschuwende woorden van de clerus gericht tegen de ‘dartelheid des vleesches’ en het ‘onwelvoegzaam’ tonen van vrouwelijke lichaamsdelen veroorzaakte een
‘schaamtecomplex’ waardoor het geven van geregelde borstvoeding vrijwel onmogelijk was geworden. Deze werd dan ook grootschalig vervangen door koemelk of geitenmelk met als gevolg een sterke toename van de zuigelingsterfte. De historica Cor van der Heijden meldt in haar proefschrift over zuigelingen- en kindersterfte in Tilburg (‘Het heeft niet willen groeien’), dat de sterfte onder kinderen van 2 tot 12 maanden rond 1900 ruim 100% hoger lag dan driekwart eeuw daarvoor. Analyse van de onderzoekresultaten liet zien dat als enige schuldige borstvoeding over bleef. Neveneffecten waren natuurlijk korter wordende intervallen tussen de opeenvolgende geboorten en de daarbij de te verwachten lichamelijke aftakeling en slijtage van de moeders.
De clerus had hier blijkbaar vrede mee, het netto resultaat zal wel positief zijn geweest.

En toch is er leven na de man!

Geplaatst op door

Het wordt complex voor de parfumindustrie. Het blijkt, en alle mannen zijn het daar over eens, dat aantrekkelijke vrouwen een aangename geur verspreiden. Vrouwen op hun beurt vallen merkwaardigerwijs vaak voor de lichaamsgeur van lelijke mannen. Mooie jongens stinken blijkbaar. Mogelijk dat lelijke mannen vaak naar geld stinken, en omdat geld niet stinkt, lelijke mannen tóch lekker ruiken. In ieder geval, als bij de mens aantrekkingskracht inderdaad zo sterk door het MHC-complex (een groepje genen) wordt be­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ïnvloed als op dit moment wordt vermoed, dan staat ons nog een verrassende nieuwe generatie parfums, aftershaves en deodorants te wachten. Door de huidige generatie stinken we in ieder geval gewoon heen!

Mochten deze op de markt komen dan raad ik u een conservatief inkoopbeleid aan.
Het eind van het fenomeen man is namelijk in zicht. Niet de vrouw ontstond uit een rib van Adam maar de man ontsproot uit een chromosoom van Eva. Dit (mannelijk) Y-chromosoom is vermoedelijk zo’n 300 miljoen jaar geleden ontstaan uit het X-chromosoom. Sinds die tijd heeft het zeker ruim 1000 genen verloren. Er zijn er nu nog 50 over, een verlies van ongeveer 1 gen per 5 miljoen jaar. Het Y-chromosoom is bovendien nog steeds ernstig aan erosie onderhevig.
Omdat er geen tweede van bestaat is er geen reparatie mogelijk na schadelijke mutaties, zoals dat bij andere chromosomen tijdens de samenvoeging met de vrouwelijke tegenvoeter wel geschiedt. Het Y chromosoom kloont zich zelf.
Over zo’n 5 tot 10 miljoen jaar is er dus helemaal niets meer van over en zal de mannelijke mens wellicht van het toneel zijn verdwenen. Ongezellig misschien maar het zal zeker een hoop rust geven, zeker op de werkvloer en andere slagvelden.
Mochten vrouwen zin hebben om in hun eentje verder te gaan dan kan dat vermoedelijk. Tegen die tijd zullen technologische ontwikkelingen hen daarbij kunnen helpen, maar veel van het soort communicatie dat nu nog écht de moeite waard is wordt dan helaas overbodig.

Maar gelukkig is er redding. De sekse en soms zelfs de soort doen er niet toe als je je alleen maar hebt te houden aan de Bijbel van de Natuur. Homo-erotiek komt in het dierenrijk dan ook veelvuldig voor. Wetenschappelijke observaties leerden, dat mannelijke vleermuizen vol overgave de wederzijdse genitaliën tot opgewonden staat likten, dolfijnen en orka’s van dezelfde sekse en soort elkaar tot orgasme bewogen en vrouwelijke mensapen als gorilla’s zwijmelend van verlangen in elkaars armen lagen. Waargenomen werd, dat vrouwelijke dwergchimpansees of bonobo’s – heel scabreus – in koppels van wisselende samenstelling voor wat betreft leeftijd, geslacht, aantal en familierelatie elkaar liefdevol omarmden en met de gezichten naar elkaar gericht de uitwendige geslachtsdelen tegen elkaar schuurden of hartstochtelijk copuleerden.
Veel van deze handelingen hebben te maken met het oplossen en voorkomen van conflicten en het onderhouden van groepsrelaties en familiebanden.
Jonge rammen van schapen en geiten beginnen al enkele weken na de geboorte met speelse bestijgingen van hun seksegenoten, jonge hengsten kunnen ook niet met de hoeven van elkaar afblijven en vrouwelijke runderen draaien helemaal door als hun zusters tochtig zijn. Kostelijk in dit verband is ook het huwelijksleven van een tweetal dames Gans, die na de daad (met mannen) voor elkaar kozen en in één nest het gezamenlijke kroost grootbrachten.
Wij hoeven dus niet somber bij de pakken neer te zitten. Een roze horizon ligt in het verschiet.

Brein en erotiek

Geplaatst op door

Geuren – beter gezegd feromonen – spelen niet alleen een rol bij het vinden van de juiste partner en het tonen van paringsbereidheid, maar geven ook informatie over gemoedstoestand, mogelijke gevaren, de plaats van een voedselbron, territoriumafbakening en soort- en groepsidentificatie. Bekend is dat de manne­lijke mens vergeleken met zijn vrouwe­lijke tegenhanger en met apen, een zeer slecht ont­wikkeld reukvermogen bezit. Het vermoeden bestaat dat dit ook geldt voor feromonen. Misschien hebben de mannen en vrouwen van onze soort deze geurprik­kels ook niet (meer) zo nodig. Immers, kunnen wij niet verlangend uitzien naar eroti­sche contac­ten zonder dat er (potentiële) part­ners in de buurt zijn?
En misschien is dat nu juist het essentiële verschil tussen onze soort en de overige soorten, inclusief de eerste representanten van het geslacht Homo.

De Engelse onderzoeker Mithen theoretiseert dat ons brein in principe modulair is opgebouwd en dat er in het ‘pre-Homo sapiens stadium’ tussen deze modules of domeinen weinig interactie en uitwisseling van informatie plaats vond.
In de evolutionaire ontwikkeling van de mens zou interactie en informatie overdracht tussen de verschillende domeinen echter in toenemende mate hebben plaats gevonden.
Mithen brengt bijvoorbeeld het fenomeen intelligentie onder in vier belangrijke domeinen: gebruik van gesproken taal, sociale intelligentie, technische vaardigheden en begrip van de levende natuur. Alleen in het brein van de moderne mens zien we een onbelemmerde communicatie tussen deze domeinen.
Als laatste domein van intelligentie ontwikkelt zich de gesproken taal, de andere drie zijn van aanzienlijk ouder datum en hebben in toenemende mate een ‘symbiotische relatie’.
Maar met de komst van de gesproken taal en vooral het opheffen van de barrières tussen de – inmiddels vier – modules of domeinen van intelligentie was de moderne mens een feit.
We zijn dan aangekomen in ‘het jaar 150.000 v. Chr.’